6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte kentsel dönüşüm uygulamalarını yaygınlaştırmak amacıyla devlet tarafından kişilere mevzuat kapsamında kredi kolaylığı, kira yardımı gibi teşvikler düzenlenmiş olup bu teşviklerden birisi de vergi, harç ve resimden muafiyet sağlanmasıdır. Şöyle ki;
492 sayılı Harçlar Kanunu başta olmak üzere ve sair mevzuat kapsamında, taşınmazların bir bedel karşılığı devir işlemleri (örn. taşınmaz alış-satışı vb.) aşamasında noterlik, belediyeler, tapu müdürlükleri nezdinde tapu harcı, noter harcı, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi vb. vergi ve harçların ödenmesi gerekmektedir. Ancak, kentsel dönüşüm alanlarına ilişkin 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun’un 7. maddesinin 9. fıkrasında;
“Bu Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamalar, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan ücret ve harçlardan, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden; bu işlemler nedeniyle düzenlenecek kağıtlar, resmî dairelerin mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler sebebiyle düzenlenen kâğıtlar da dahil olmak üzere damga vergisinden; kullandırılan krediler sebebiyle lehe alınacak paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesnadır.”
hükmü yer almaktadır. Yine, gecekondu önleme bölgesi alanlarına ilişkin 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 33. maddesinde;
“Bu kanun hükümlerine dayanılarak yapılan ivazlı veya ivazsız devir, temlik, kamulaştırma, alım, satım, kira, geri alma, geri verme, ifraz, tevhit, tescil, cins değişikliği, rehin tesis ve terkini, ıslah, değişiklik, onarım, inşa ve ikmal gibi her türlü işlemler, sözleşmeler, beyannameler ve benzerleri, tasarruf bonosundan ve her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.”
hükmü yer almaktadır.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, taşınmazların bir bedel karşılığında devredilmesi durumunda hem alıcının hem de satıcının tapu müdürlükleri, belediyeler, noterlikler vs. kamu kurum ve kuruluşları nezdinde belli oranlarda vergi, harç ve resim ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır.
Ancak, söz konusu işlem, devir, tescil ve sözleşmeler 6306 sayılı Kanun uyarınca kentsel dönüşüm alanları ve 775 sayılı Kanun uyarınca gecekondu önleme bölgesi alanları kapsamına giren taşınmazlara ilişkin olması halinde tapu harcı, noter harcı, damga vergisi vs. her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutularak istisnadan yararlanılacaktır.
Her ne kadar, mevzuat hükümleri aşikar olsa da uygulamada kentsel dönüşüm ve gecekondu önleme bölgesi alanları içerisinde yer alan taşınmazların devri işlemleri sırasında tapu harcı, noter harcı vb. tahsil edilmektedir. Şayet, bu şekilde herhangi bir vergi, harç ve/veya resim tahsil edilmişse iki farklı yol aracılığıyla yapılan ödemelerin iadesi sağlanabilecektir;
İade Talebinde Bulunabilecek Kişiler:
- Arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi ile arsa paylarını müteahhitte devretmiş arsa sahipleri
- İnşaatı yapan müteahhit
- Müteahhit veya arsa sahibinden taşınmazı satın alan kişiler
İade Talebinde Bulunma Yolları:
- Söz konusu ödeme ihtirazi kayıt konularak yapılmış ise ödeme tarihinden itibaren 30 günlük süre içerisinde Vergi Mahkemeleri nezdinde açılacak dava ile idari işlemin iptali ve iadesinin talep edilmesi gerekmektedir.
- İhtirazi kayıt konularak veya konulmayarak ödeme yapılmış ancak yukarıda belirtilen 30 günlük dava açma süresi kaçırılmış ise 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun m. 116 vd. hükümlerinde düzenlenmiş olan düzeltme-şikayet yoluyla geriye dönük 5 yıllık süre için iadesi talep edilebilecektir.
- Öncelikle, ilgili vergi dairesi nezdinde düzeltme talepli başvuruda bulunulacaktır,
- Vergi dairesi tarafından başvuru reddedilirse ret tarihinden veya başvuru tarihinden itibaren 30 günlük süre içerisinde cevap verilmeyerek zımnen reddedilirse zımnen ret tarihinden itibaren 30 günlük süre içerisinde Gelir İdaresi Başkanlığı’na şikayet talepli başvuruda bulunulacaktır,
- Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından başvuru reddedilirse ret tarihinden veya başvuru tarihinden itibaren 30 günlük süre içerisinde cevap verilmeyerek zımnen reddedilirse zımnen ret tarihinden itibaren 30 günlük süre içerisinde Vergi Mahkemeleri nezdinde açılacak dava ile idari işlemin iptali ve iadesinin talep edilmesi gerekmektedir.
İade Talebinde Yer Alması Gereken Evraklar:
- Taşınmazın tapu senedi
- Ödeme alındısı (tahsil makbuzu, dekont vb.)
- Taşınmazın kentsel dönüşüm/gecekondu dönüşüm bölgesi alanı kapsamında kaldığına ilişkin belgeler (örn. riskli yapı belgesi/ruhsatı vb.)
- Taşınmazın satın alınmasına ilişkin sözleşme (örn. arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi vb.)
