Mesafeli satış sözleşmelerinde, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un (“TKHK”) 48/4 maddesi ile tüketicilere 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkı tanınmış olup söz konusu bu cayma hakkının süresi, kullanımı, getirdiği yükümlülükler, yan sözleşmelere etkisi ve istisnaları ise ayrıntılı olarak Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) 9 ila 15. maddeleri arasından düzenlenmiştir.
A) SÜRESİ:
TKHK m. 48/4 ve Yönetmeliği m. 9/1 uyarınca, tüketici, 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin bu süre içinde satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmiş olması yeterlidir.
Cayma hakkına ilişkin bu süre, mal satın alınması durumunda tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen 3. kişinin malı teslim aldığı gün; hizmet satın alınması durumunda sözleşmenin kurulduğu gün başlar. Ancak, tüketici, sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkını kullanabilir. (Yönetmelik m. 9/2)
Cayma hakkının süresinin belirlenmesinde (Yönetmelik m. 9/3);
- Tek sipariş konusu olup ayrı ayrı teslim edilen mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son malı teslim aldığı gün,
- Birden fazla parçadan oluşan mallarda, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin son parçayı teslim aldığı gün,
- Belirli bir süre boyunca malın düzenli tesliminin yapıldığı sözleşmelerde, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin ilk malı teslim aldığı gün esas alınır.
!!! Malın satıcı tarafından taşıyıcıya teslimi, tüketiciye yapılan teslim olarak kabul edilmez. (Yönetmelik m. 9/4)
!!! Mal teslimi ile hizmet ifasının birlikte yapıldığı sözleşmelerde, mal teslimine ilişkin cayma hakkı hükümleri uygulanır. (Yönetmelik m. 9/5)
B) BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ:
Satıcı veya sağlayıcı ile aracı hizmet sağlayıcı, cayma hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Şayet, tüketici, cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirilmezse, cayma hakkını kullanmak için 14 günlük süreyle bağlı değildir. Ancak, her halükarda bu süre cayma süresinin bittiği tarihten itibaren 1 yıl sonra sona erer. (TKHK m. 48/4, Yönetmelik m. 10/1)
Cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirmenin 1 yıllık süre içinde yapılması halinde, 14 günlük cayma hakkı süresi, bu bilgilendirmenin gereği gibi yapıldığı günden itibaren işlemeye başlar. (Yönetmelik m. 10/2)
C) KULLANIMI:
Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin cayma hakkı süresi dolmadan, yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı, sağlayıcı veya aracı hizmet sağlayıcıya yöneltilmesi yeterlidir. (Yönetmelik m. 11/1)
Cayma hakkının kullanılmasında tüketici, Yönetmeliğin ekinde yer alan formu kullanabileceği gibi cayma kararını bildiren açık bir beyanda da bulunabilir. Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin bu formu doldurabilmesi veya cayma beyanını gönderebilmesi için internet sitesi üzerinden seçenek de sunabilir. İnternet sitesi üzerinden tüketicilere cayma hakkı sunulması durumunda satıcı veya sağlayıcı, tüketicilerin iletmiş olduğu cayma taleplerinin kendilerine ulaştığına ilişkin teyit bilgisini tüketiciye derhal iletmek zorundadır. (Yönetmelik m. 11/2)
Platform üzerinden kurulan mesafeli sözleşmelerde aracı hizmet sağlayıcı tüketicinin Yönetmeliğin ekinde yer alan formu doldurabilmesi veya cayma beyanını gönderebilmesi için platform üzerinde gerekli sistemi kurmak ve tüketicilerin iletmiş olduğu cayma beyanlarının kendisine ve satıcı veya sağlayıcıya ulaştığına ilişkin teyit bilgisini tüketiciye derhal iletmek zorundadır. (Yönetmelik m. 11/5)
!!! Cayma hakkının kullanımına ilişkin ispat yükümlülüğü tüketiciye aittir. (Yönetmelik m. 11/4)
D) SATICININ/SAĞLAYICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ:
Satıcı, cayma hakkına konu malın, iade için ön bilgilendirmede belirtilen taşıyıcıya teslim edildiği tarihten itibaren 14 gün içinde, varsa malın tüketiciye teslim masrafları da dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür. Ancak tüketicinin malı, iade için öngörülenin haricinde bir taşıyıcı ile iade etmesi durumunda söz konusu yükümlülük malın satıcıya ulaştığı tarihten itibaren başlar. (Yönetmelik m. 12/1)
Malın tesliminden önce cayma hakkının kullanılması durumunda satıcı ile platform üzerinden kurulan ve bedelin tahsiline aracılık edilen mesafeli sözleşmelerde aracı hizmet sağlayıcı, cayma hakkının kullanıldığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 14 gün içinde, varsa malın tüketiciye teslim masrafları da dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür. (Yönetmelik m. 12/2)
Hizmet satın alınmasında cayma hakkının kullanılması durumunda sağlayıcı ile platform üzerinden kurulan ve bedelin tahsiline aracılık edilen mesafeli sözleşmelerde aracı hizmet sağlayıcı, cayma hakkının kullanıldığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 14 gün içinde tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür. (Yönetmelik m. 12/3)
Platform üzerinden kurulan ve bedelin tahsiline aracılık edilen mesafeli sözleşmelerde aracı hizmet sağlayıcı, teslim sonrası bedelin satıcıya aktarıldığı durum hariç olmak üzere ödemelerin tüketiciye iade edilmesinden satıcı ile birlikte müteselsilen sorumludur. (Yönetmelik m. 12/1)
Platform üzerinden kurulan mesafeli sözleşmelerde, satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin cayma hakkını kullandığına ilişkin kendisine ulaşan bildirimi aracı hizmet sağlayıcıya derhal ulaştırmakla yükümlüdür. (Yönetmelik m. 12/6)
E) TÜKETİCİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ:
Satıcı veya sağlayıcı malı kendisinin geri alacağına dair bir teklifte bulunmadıkça, tüketici cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimi yönelttiği tarihten itibaren 14 gün içinde malı satıcı veya sağlayıcıya ya da yetkilendirmiş olduğu kişiye geri göndermek zorundadır. (Yönetmelik m. 13/1)
Tüketici, cayma süresi içinde malı, işleyişine, teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun bir şekilde kullandığı takdirde meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir. (TKHK m. 48/4, Yönetmelik m. 13/2)
Tüketici, ön bilgilendirmede kararlaştırılması ve satıcının öngördüğü taşıyıcı ile iadesinde tutarına yer verilmesi halinde teslim masraflarını geçmemek üzere iade masrafını karşılamakla yükümlüdür. Ancak, tüketiciye teslim edilen malın ayıplı olması durumunda tüketici iadeye ilişkin masraflardan sorumlu tutulamaz. Tüketicinin talep etmesi halinde iade masrafı, kendisine iade edilecek mal veya hizmet bedeli ile teslimat masraflarından mahsup edilebilir. (Yönetmelik m. 13/3)
F) YAN SÖZLEŞMELERE ETKİSİ:
Uygulamada genellikle malın satın alınması ile birlikte mala ilişkin ek garantiye yönelik sigorta sözleşmeleri de akdedilmektedir. Yönetmeliğin m. 14/1 uyarınca, cayma hakkının kullanılması durumunda yan sözleşmeler de kendiliğinden sona erer. Buna göre, satın alınan mala ilişkin asıl sözleşmeden cayılması ile yan sözleşme olan garanti sözleşmesinden de kendiliğinden cayılmış olacak ve yan sözleşmeden de cayıldığına ilişkin ayrıca bir hukuki beyanda bulunulması gerekmeyecektir. Hatta, yan sözleşmenin tarafı satıcı dışında bir firma olsa dahi yan sözleşmeden cayılmasına ilişkin tüketici, hukuki beyanda bulunması gerekmemektedir.
Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin cayma hakkını kullandığını yan sözleşmenin tarafı olan 3. kişiye derhal bildirmelidir. Platform üzerinden kurulan mesafeli sözleşmelerde yan sözleşmeye aracılık edilmesi halinde bu bildirimin yapılmasından aracı hizmet sağlayıcı da sorumludur. (Yönetmelik m. 14/2)
Yan sözleşmenin de sona ermesi kapsamında, tüketici, malı olağan kullanmasının dışında herhangi bir masraf, tazminat veya cezai şart ödemekle yükümlü değildir. (Yönetmelik m. 14/1) Ancak, tüketicinin kullanım hatası söz konusu ise cayma hakkının kullanılmasından sonra malda meydana gelen zararı ödemesi gerekmektedir.
G) İSTİSNALARI:
Yönetmeliğin 15. maddesi uyarınca, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici, aşağıdaki sözleşmelerde cayma hakkını kullanamaz;
- Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler
- Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler
- Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler
- Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler
- Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler
- Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler
- Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler
- Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler
- Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler
- Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler
- 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na göre tescili zorunlu olan taşınırlar ile kayıt veya tescil zorunluluğu bulunan insansız hava araçlarına ilişkin sözleşmeler
- Tüketiciye teslimi yapılmış olan cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlara ilişkin sözleşmeler
- Canlı müzayede şeklinde açık artırma yoluyla akdedilen sözleşmeler
- Tanıtma ve kullanma kılavuzunda satıcı veya yetkili servis tarafından kurulum veya montajının yapılacağı belirtilen mallardan kurulum ya da montajı yapılanlara ilişkin sözleşmeler
